کودکان از چیزهای زیادی می‌ترسند و گاهی اوقات کمک کردن به آن‌ها برای غلبه بر ترس‌هایشان، برای والدین سخت می‌شود. ترس در کودکان می‌تواند بر روی حالات روحی و اعتماد به نفس آن‌ها تأثیر منفی بگذارد. بعضی از این ترس‌ها طبیعی هستند و با بزرگتر شدن کودک از بین می‌روند، ولی بعضی از انواع ترس در کودکان ممکن است تا سالیان سال در آن‌ها باقی بماند.
۱. ترس از جدایی از پدر و مادر
به جای خداحافظی‌های طولانی، این کار را با چند عبارت کوتاه انجام دهید و همیشه هنگام خداحافظی، از همان عبارت‌های مشخص استفاده کنید.
کودکان همیشه از پدر و مادر خود می‌خواهند که آن‌ها را تنها نگذارند و زمانی که از آن‌ها جدا می‌شوند، پیش خود فکر کنند «اگر مامان بابام دیگه هیچ‌وقت برنگردند چی؟» ترس از جدایی از پدر و مادر یکی از رایج‌ترین انواع ترس در کودکان است.
این ترس برای کودکان کاملا طبیعی است. برای غلبه بر این ترس، یک برنامه‌ی مشخص برای خداحافظی با کودکتان ترتیب دهید و این برنامه را برای خودتان و کودکتان تبدیل به یک عادت کنید.
وقتی می‌خواهید کودک را ترک کنید (به طور مثال می‌خواهید سر کار بروید)، کودکتان را به یک پرستار یا فرد قابل‌اطمینان بسپارید که برای او آشنا است.
همچنین به جای خداحافظی‌های طولانی، این کار را با چند عبارت کوتاه انجام دهید و همیشه هنگام خداحافظی، از همان عبارت‌های مشخص استفاده کنید. قبل از ترک کردن کودکتان او را مشغول به انجام کاری کنید و حتما از او خداحافظی کنید. بیرون رفتن پنهانی از خانه اصلا کار درستی نیست.
جمله‌ها و عبارت‌هایی که برای خداحافظی به کار می‌برید، می‌تواند به کودکتان اطمینان دهد که بعد از چند ساعت پیش او برمی‌گردید و برای مدت طولانی او را تنها نمی‌گذارید. سعی کنید زمانی که کودک را ترک کردید، تا جایی که امکان دارد دیگر به خانه برنگردید. این کار می‌تواند در وفق دادن کودک با شرایط جدید مؤثر باشد.
۲. ترس از تاریکی
کودکان در تاریکی احساس خطر می‌کنند، چون نمی‌توانند چیزی را ببینند. این نوع ترس هم یکی از مهمترین انواع ترس در کودکان است. علت ترس کودک از تاریکی، احساس ناشناخته بودن است که در تاریکی وجود دارد.
برای غلبه بر این نوع ترس، روشن کردن چراغ‌های خانه را به کودکتان آموزش دهید و یک چراغ خواب تهیه کنید و در اتاق او بگذارید. به کودکتان اجازه دهید شب‌ها زمانی که می‌خواهد بخوابد، میزان روشنایی اتاقش را خودش تعیین کند.
به مرور زمان میزان روشنایی اتاق را کم و کمتر کنید. شب‌ها با کودکتان به پیاده‌روی بروید و با او درباره‌ی تمام چیزهایی که می‌توان در تاریکی دید، صحبت کنید. با به کار بردن این روش، می‌توانید احساس ناشناخته بودن تاریکی را برای کودک از بین ببرید.
۳. ترس از خواب‌های بد، از انواع ترس در کودکان
کودکان می‌ترسند تنها بخوابند، چون بعضی وقت‌ها خواب‌های بد می‌بینند. کابوس دیدن و خواب‌های بد نشان‌دهنده‌ی تلاش کودک برای ایجاد تفاوت بین واقعیت و خیال است.
شاید کودکتان به سنی نرسیده باشد که بتواند ترس کابوسی که دیده است را با استفاده از کلمات برای شما بیان کند، بنابراین با رفتارهایی مثل بیدار شدن‌های مکرر از خواب، جیغ و فریاد کشیدن، گریه کردن یا شاید با گفتن اینکه می‌ترسد بخوابد، ترسش را نشان خواهد داد.
برای آرام کردن کودک بعد از خواب بدی که دیده است، می‌توانید پتوی دلخواهش را روی او بیندازید یا یک عروسک کنارش بگذارید. همچنین به او بگویید که هیچ خطری تهدیدش نمی‌کند و شما همیشه کنارش هستید و به او کمک می‌کنید.
اگر کودکتان همیشه خواب‌های بسیار بد و ترسناک می‌بیند، بهتر است از یک متخصص کودک کمک بگیرید. ممکن است کودک شما گرفتار وحشت شبانه شده باشد که یک نوع اختلال خواب بوده و نشانه‌ی آن بیدار شدن از شدت ترس و دلهره است.
۴. ترس از غریبه‌ها
ترس از غریبه‌ها ترس سالمی محسوب می‌شود و از کودکان در مقابل کسانی که آن‌ها را نمی‌شناسند، محافظت می‌کند. این ترس زمانی دردسرساز می‌شود که کودک از دوستانی که زیاد آن‌ها را نمی‌بیند هم می‌ترسد و از آن‌ها دور می‌شود.
قبل از اینکه از کودکتان انتظار رفتار دوستانه و تعامل با دیگران داشته باشید، به او فرصت بدهید تا با دیگران آشنا شود و آن‌ها را بشناسد. وقتی تازه با کسی آشنا می‌شود، کنار او بمانید و سعی کنید با ایجاد ارتباط دوستانه با شخص تازه وارد، الگوی کودک شوید و او را ترغیب کنید تا با دیگران رابطه‌ی صمیمی برقرار کند.
اگر می‌دانید که کودکتان زمانی که کنار افراد تازه وارد قرار می‌گیرد خجالت می‌کشد، از قبل دوستان و آشنایان را در جریان بگذارید و به آن‌ها بگویید که کمی زمان می‌‌برد تا کودکتان به حضور آن‌ها عادت کند.
درباره‌ی بازی‌ها و فعالیت‌های دلخواه کودکتان به دوستان و آشنایانی که قرار است به منزل شما بیایند، اطلاع دهید. از این طریق آن‌ها به طور ساده‌تر با کودک شما ارتباط برقرار خواهند کرد.
۵. ترس از موجودات عجیب‌وغریب
کودکان قوه‌ی تخیل بسیار قوی‌ای دارند و می‌توانند تقریبا در تمام نقاط مثلا یک گوشه‌ی تاریک در خانه، جاهایی که سایه افتاده است یا زیر تخت، موجودات عجیب‌وغریب را در ذهنشان تصور کنند.
همه‌ی ما به‌‌خوبی می‌دانیم که موجودات عجیب‌وغریب وجود خارجی ندارند و کاملا خیالی هستند، اما گفتن این موضوع به کودکان بی‌فایده است. کودکان قوه‌ی تخیل بسیار قوی‌ای دارند و می‌توانند تقریبا در تمام نقاط مثلا یک گوشه‌ی تاریک در خانه، جاهایی که سایه افتاده است یا زیر تخت، موجودات عجیب‌وغریب را در ذهنشان تصور کنند.
به جای اینکه به او بگویید این موجودات خیالی هستند، نگرانی‌های او را جدی بگیرید و به او کمک کنید. برای کمک کردن به او می‌توانید زیر تخت، داخل کمبد لباس‌ها و هر جایی که کودک از آن می‌ترسد را خوب بگردید، سپس یک بطری اسپری را پر از آب کنید و به کودک بگویید اگر در این مکان‌ها در اتاقش آب اسپری کند، دیگر موجودات عجیب‌وغریب نمی‌توانند وارد آنجا شوند.
۶. ترس از شرایط آب و هوایی
صدای زوزه کشیدن باد و صداهای بلند ترسناک هستند. کودکان در چنین مواقعی احساس می‌کنند به کمک پدر و مادر برای محافظت از آن‌ها نیاز دارند.
ترس از صداهای بلند بیرون از خانه مثل صدای رعد و برق، از دیگر انواع ترس در کودکان است. در چنین شرایطی، بهترین کاری که می‌توانید انجام دهید این است که به او کمک کنید تا شناخت بیشتری از شرایط آب و هوایی پیدا کند و حتی از آن لذت ببرد.
در شرایط آب‌وهوایی مختلف، بیرون از خانه با کودکتان بازی کنید. بازی با کودک در شرایط آب و هوایی مختلف مثل وقتی باد می‌آید یا هوا بارانی است، باعث می‌شود احساس بهتری به این شرایط آب و هوایی پیدا کند.
همچنین می‌توانید یک جدول درست کنید و همراه با کودک، شرایط آب و هوایی روزهای مختلف را روی آن بنویسید تا از قبل، برایشان آماده باشید و غافل‌گیر نشوید.
اگر در منطقه‌ای زندگی می‌کنید که مدام بادهای شدید می‌وزد، از قبل خودتان را آماده کنید و برای تحمل شرایط آب و هوایی نامساعد منطقه‌ای که در آن هستید، یک برنامه ترتیب دهید تا از این طریق، کودکتان احساس تسلط و کنترل بیشتری بر شرایط داشته باشد.
۷. ترس از تنهایی، از انواع ترس در کودکان
بیشتر کودکان وقتی در کنار پدر و مادر خود هستند، احساس ترس نمی‌کنند، اما به محض تنها شدن ترس تمام وجودشان را فرا می‌گیرد. از تنها شدن نوعی بازی درست کنید و از این طریق، به کودک کمک کنید تا بر ترسش از تنهایی غلبه کند.
انجام بازی می‌تواند به این صورت باشد که یک بار شما تنها شوید، یک بار کودکتان؛ این کار را به طور نوبتی تکرار کنید. اول از همه جایی در اتاق کودکتان کمی دورتر از او بنشینید
بعد از مدتی به اتاق دیگر بروید اما جایی باشید که کودک شما را ببیند و صدایتان را بشنود، تا مدتی بازی را به همین صورت ادامه دهید. به مرور زمان که کودک به نبود شما عادت کرد، او را کاملا تنها بگذارید و به اتاق خودتان بروید.
برای شروع خیلی کودک را تنها نگذارید. در ابتد باید بازه‌های زمانی تنهایی کودک در این بازی، کوتاه (تقریبا ۳۰ ثانیه) باشند. به یاد داشته باشید که تنها گذاشتن کامل کودک، صرف نظر از اینکه مدت زمان آن چقدر باشد، کار خطرناکی است. بنابراین هر چقدر هم که کودک به نبود شما عادت کرده باشد، او را تنها نگذارید.
۸. ترس از ماسک و لباس‌های عروسکی/ حیوانات
دیدن ماسک و لباس‌های عروسکی باعث ترس در کودک می‌شود، چون آن‌ها نمی‌دانند چه کسی پشت ماسک یا لباس است. این نوع ترس هم از رایج‌ترین انواع ترس در کودکان است.همان‌طور که اشاره کردیم، قوه‌ی تخیل کودکان بسیار قوی است، بنابراین گاهی اوقات تفاوت قائل شدن بین خیال و واقعیت برای آن‌ها دشوار می‌شود و نمی‌توانند این دو را از هم تشخیص دهند.
لباس‌های بزرگ از حیواناتی مثل ببر، دایناسور و خرگوش یا حتی ماسک این حیوانات، می‌تواند برای کودکان ترسناک و دلهره‌آور باشد. اگر کودکتان ترس از ماسک یا لباس‌های عروسکی دارد، هیچ وقت او را مجبور نکنید با کسی که چنین لباس یا ماسکی پوشیده است، ارتباط برقرار کند.
می‌توانید از کسی که چنین ماسک یا لباسی دارد بخواهید چند لحظه ماسک یا لباسی که پوشیده را در بیاورد تا کودک متوجه شود آدم خطرناک و ترسناکی پشت ماسک وجود ندارد. یک راهکار مفید دیگر برای غلبه بر این نوع ترس این است که با پوشیدن لباس‌ها و ماسک‌های مختلف با کودکتان بازی کنید.
۹. ترس از دندان پزشک، از دیگر انواع ترس در کودکان
زمانی که در اتاق انتظار پزشک هستید، می‌توانید همراه با کودک کتاب داستان بخوانید یا با انجام کارهای شبیه به این، نگرانی و اضطراب او را کمتر کنید.
ترس از پزشکان، از مهمترین و رایج‌ترین انواع ترس در کودکان است. کودکان پزشکان را دوست ندارند، چون به تصور خودشان دکتر‌ها کارهایی مثل آمپول زدن و خون گرفتن انجام میدهند که دردناک هستند.
شاید برای شما هم پیش آمده باشد که او به محض ورود به اتاق انتظار مطب پزشک، از ترس و وحشت دست و پایش را گم کند و فورا شروع به گریه کردن کند. این موضوع به این علت است که مطب پزشک برای کودکان تداعی‌کننده‌ی درد است.
برای غلبه بر این ترس، از قبل درباره‌ی تجربه‌هایی که کودکتان قرار است در مطب پزشک داشته باشد، صحبت کنید. یک جایزه هم برای او تهیه کنید و بعد از اینکه از مطب برگشتید، به خاطر همکاری کودکتان به او جایزه بدهید.
زمانی که در اتاق انتظار هستید، می‌توانید همراه با او کتاب داستان بخوانید یا با انجام کارهای شبیه به این، نگرانی و اضطراب او را کمتر کنید. فراموش نکنید که در تمام طول کار باید کنارش بمانید. در پایان هم به خاطر همراهی و شجاعتش او را تحسین کنید.
۱۰. ترس از حمام و سرویس بهداشتی
کودکان کم سن‌وسال، به‌ویژه آن‌هایی که رفتن به سرویس بهداشتی را تازه تمرین می‌کنند، معمولا هم از سرویس بهداشتی و هم از حمام می‌ترسند. صدای بلند سیفون و پایین رفتن آب در سنگ سرویس بهداشتی، از جمله چیزهایی هستند که زمینه‌ساز ترس کودکان می‌شوند.
راه غلبه بر این نوع ترس این است که به او نشان دهید وسایل و اجزای مختلف موجود در سرویس بهداشتی و حمام چطور کار می‌کنند. به کودک اجازه دهید با آن‌ها تمرین کند.
چگونه به کودکان کمک کنیم تا به تنهایی بر ترسشان غلبه کنند؟
با به کار بردن توصیه‌هایی که در ادامه به آن‌ها اشاره می‌کنیم، می‌توانید به کودکان کمک کنید تا خودشان به تنهایی به ترس‌هایشان غلبه کنند و بر آن‌ها تسلط پیدا کنند. توصیه‌های زیر را به ذهنتان بسپارید.
- بدون اینکه به کودک فشار وارد کنید، او را در معرض چیزهایی قرار دهید که از آن‌ها می‌ترسد. این کار را به مرور زمان و به صورت تدریجی (و نه یک دفعه) انجام دهید. الگوی او باشید و به او نشان دهید که چطور می‌تواند آرامشش را چنین شرایطی حفظ کند.
- به کودکتان توضیح دهید که چه چیزهایی واقعی هستند و چه چیزهایی خیالی. همچنین به او بگویید وقایع طبیعی مثل طوفان یا رعد و برق دقیقا چطور رخ میدهند.
- با او صادق باشید. اگر می‌دانید تجربه‌ای که قرار است داشته باشد، برایش ترسناک یا دردناک خواهد بود، حقیقت را به او بگویید و از دروغ گفتن اجتناب کنید. وقتی کودک به شما اعتماد داشته باشد، الگوی او خواهید شد. به این ترتیب، کمک شما به مرور زمان می‌تواند بر ترس‌هایش غلبه کند.
- از چیزهایی که باعث ترس، نگرانی و اضطراب خود شما می‌شود، چیزی به کودکتان نگویید و خودتان به تنهایی ترس‌هایتان را مدیریت کنید. کودک شما برای اینکه کنارتان احساس امنیت و اطمینان داشته باشد، باید بداند که شما آرامش دارید و بر اوضاع مسلط هستید.
- کتاب‌ها و داستان‌هایی را برایش بخوانید که درباره‌ی غلبه‌ی کودکان بر ترس‌هایشان هستند. سعی کنید موضوعات آن‌ها مشابه با ترس کودک باشد. کودکان کم سن‌وسال عاشق شنیدن چنین داستان‌هایی هستند. داستان‌هایی که در آن‌ها کودکی شبیه به خودشان بر دشواری‌هایی که پیش رو دارد، غلبه می‌کند و سربلند بیرون می‌آید. احتمالا او الگوی چنین کودکانی را دنبال کند و این موضوع نقش مؤثری در شکل دادن به شخصیت او خواهد داشت.
آیا ترس کودک جنبه‌ی مثبت هم دارد؟
همه‌ی ترس‌ها بد نیستند. در واقع، کمی ترس می‌تواند جنبه‌های مثبتی داشته باشد. بدون ترس افراد وارد چیزهایی که نباید می‌شوند و این موضوع بزرگ و کوچک ندارد.
بعضی از ترس‌ها در ذات انسان هستند. برای مثال، خیلی از کودکان و بزرگسالان از چیزهایی می‌ترسند که تا به حال تجربه نکرده‌اند. مغز انسان طوری برنامه‌ریزی شده است که مثلا در برابر مارها از خود محافظت کند. حتی اگر فرد در تمام زندگی خود با هیچ مار سمی یا غیر سمی‌ای هم مواجه نشده باشد.
بعضی از کودکان از اختلال‌های اضطراب رنج می‌برند. آن‌ها معمولا نسبت به یک تجربه‌ی ناخوشایند، عکس‌العمل‌های احساسی شدیدی نشان میدهند. بیشتر اوقات ترس‌های کودکان قابل پیش‌بینی هستند.
نکته‌ی پایانی
با شناخت بهتر انواع ترس در کودکان و روش‌های غلبه بر آن‌ها، می‌توانید به کودک خود کمک کنید. در این مقاله شما را با مهمترین و رایج‌ترین ترس‌های کودکان آشنا کردیم. توجه داشته باشید که نباید کودک را برای غلبه بر ترس‌هایش تحت فشار قرار دهید، بلکه باید این کار را با صبر و حوصله انجام دهید. از توصیه‌هایی که در پایان مقاله آورده‌ایم، برای کاهش این ترس‌ها استفاده کنید. آیا کودک شما هم از چیز خاصی می‌ترسد؟ برای غلبه بر ترس‌های او چه راهکارهایی را به کار برده‌اید؟
