داشتن وسواس برای بی‌نقص انجام دادن کارها، رعایت نظافت و نظم بیش از حد و غیر عادی، داشتن انتطارات کمال گرایانه در ارتباطات اجتماعی، حساب و کتاب مکرر و فکر کردن به یک مسئله، آن هم بارها و بارها، از علائم اختلال وسواس فکری عملی هستند و بهتر است بدانید این اختلال، یک وضعیت سلامت روان است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. افراد مبتلا به OCD دارای افکار، تصاویر یا تمایلات (وسواس) مداوم و ناخواسته‌ای هستند که باعث اضطراب یا پریشانی می‌شود و احساس می‌کنند برای تسکین اضطراب یا ناراحتی خود مجبور به انجام رفتارهای تکراری یا اعمال ذهنی (اجبار) هستند.
در این مطلب از سلام سلامتی توضیح خواهیم داد که OCD چیست، علائم و نشانه‌های رایج این اختلال و راه‌های موثر برای کنترل آن چگونه است.
اختلال وسواس فکری عملی چیست؟
اجبار در انجام یک سری کارهایی که فرد با انجام ندادنشان دچار نوعی اضطراب و پریشان حالی می‌شود و برای برطرف کردن اضطراب خود، چندیدن بار آن فکر یا عمل را تکرار میکند را اختلال وسواس فکری و عملی می‌گویند.
بهتر است بدانید که اختلال وسواس فکری عملی یا (OCD) نوعی اختلال اضطرابی است که شامل دو جزء اصلی می‌باشد: وسواس و اجبار. و به همین دلیل افرادی که به آن دچار هستند، بدون کنترل یک سری کارها یا افکار را تکرار می‌کنند.
وسواس فکری، تصاویر، یا تکانه‌های مکرر و مزاحم هستند که باعث اضطراب یا پریشانی میشوند. به عنوان مثال، فرد مبتلا به OCD ممکن است در مورد میکروب‌ها، آسیب، نظم، نظافت یا اخلاق وسواس داشته باشد.
همینطوراجبارها، رفتارها یا اعمال تکراری ذهنی هستند که فرد احساس میکند در پاسخ به یک وسواس فکری یا طبق مجموعه‌ای از قوانین مجبور به انجام آنها می‌شود و آن را بارها و بارها تکرار میکند.
به عنوان مثال، فردی که مبتلا به احتلال وسواسی یا OCD است ممکن است دست‌های خود را بیش از حد بشویید، چیزها را مکرر بررسی کند، بی اندازه در شمارش وسواس به خرج دهد یا فکری را بارهای در ذهن خود مرور کند.
افراد دارای وسواس فکری عملی معمولاً متوجه میشوند که وسواس‌ها و اجبارهای آنها غیرمنطقی یا بیش از حد است، اما احساس می‌کنند قادر به مقاومت در برابر یا کنترل آنها نیستند.
آنها همچنین ممکن است زمان و انرژی زیادی را صرف رفتارهای وسواسی و اجبارهای خود کنند که می‌تواند بر عملکرد روزانه و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد.
6 نشانه اختلال وسواس فکری عملی و نحوه کنترل آن
اختلال وسواس فکری عملی (OCD) یک وضعیت سلامت روان است که میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان تحت تاثیر قرار می‌دهد. مشخصه آن داشتن افکار مکرر و ناخواسته (وسواس) و یا رفتارهای تکراری (اجبار) است که در زندگی روزمره اختلال ایجاد میکند.
افراد مبتلا به OCD ممکن است انواع مختلفی از وسواس و اجبار را تجربه کنند. در ادامه، وسواس‌ها و اجبارهایی که می‌توانند باعث ناراحتی، اضطراب و اختلال در عملکرد فردی، اجتماعی و شغلی شوند را به شما معرفی می‌کنیم:
- نظافت و شستشو
- بررسی و شمارش
- سفارش و تنظیم
- احتکار و جمع آوری
- ترس از آسیب رساندن به خود یا دیگران
- دقت مذهبی یا اخلاقی
- افکار جنسی یا خشونت آمیز
اگر شما یا کسی از نزدیکانتان مبتلا به OCD است، ممکن است ندانید که چگونه علائم این اختلال را تشخیص دهید و چگونه با آن کنار بیایید. در ادامه، شش نشانه رایج اختلال وسواسی و چند راه برای کنترل آن را مورد بحث قرار خواهیم داد.
-
افکار مداوم و مزاحم که باعث اضطراب میشوند
یکی از شایع‌ترین نشانه‌های OCD داشتن افکار مداوم و مزاحم است که باعث اضطراب بیش از اندازه می‌شود. این افکار اغلب غیرمنطقی، غیرواقعی یا اغراق آمیز هستند، اما برای فردی که آنها را دارد بسیار واقعی و مهم هستند.
به عنوان مثال، ممکن است در مورد میکروب‌ها و آلودگی‌ها وسواس داشته باشند و نگران باشند که اگر چیزی کثیف را لمس کنند، بیمار میشوند یا دیگران را نیز به آن آلوده می‌کنند.
این افکار از آنجایی که بسیار آزاردهنده هستند، نادیده گرفتنشان هم سخت است. افراد دارای افکار وسواسی، می‌توانند واکنش‌های احساسی مانند احساس گناه، شرم، عصبانیت یا انزجار را بیش از دیگران تجربه کنند.
-
برای کاهش اضطراب رفتار یا اعمال ذهنی تکراری انجام می‌دهند.
انجام رفتارهای تکراری یا مرور افکار ذهنی آن هم بارها و بارها، یکی دیگر از نشانه‌های اختلال وسواس فکری عملی است و افراد دارای این عارضه، برای کاهش اضطراب خود این اعمال یا افکار را بارهای انجام یا مرور می‌کنند.
بهتر است بدانید، اگر این افراد در مورد میکروب‌ها و آلودگی‌ها وسواس داشته باشند، ممکن است اعمال اجباری مانند شستن بیش از حد دست‌ها، تمیز کردن خانه خود را با وسواس، یا اجتناب از دست زدن به اشیا یا افراد خاص را انجام دهند.
وسواس فکری عملی باعث می‌شود افراد نسبت به تقارن اشیا و نظم در چینش آنها وسواس به خرج دهند. همچنین ممکن است اجبارهایی مانند مرتب کردن چیزها به روشی خاص، شمردن مکرر اقلام یا بررسی چندین بار آنها را بروز دهند.
البته به این نکته توجه داشته باشید که این اجبارها برای تسکین اضطراب ناشی از وسواس است، اما اغلب اثر معکوس دارند. افراد دارای اخلال OCD وسواس‌های خود را با معتبر و مهم‌تر جلوه دادنشان، بیشتر تقویت کنند.
همچنین به دلیل انجام مکرر کارها و مرور کردن افکار، زمان و انرژی زیادی را صرف می‌کنند که باعث می‌شود که دیگر برای انجام فعالیت‌های روزانه مهم که نیاز زندگی هر انسان است وقت و انرژی کافی نداشته باشند.
-
اجبار در پیروی از قوانین یا مناسک خاص
یکی دیگر از نشانه‌های رایج OCD احساس اجبار به پیروی از قوانین یا آیین‌های خاص است. این قوانین یا تشریفات، اغلب خود تحمیلی یا بر اساس خرافات، باورها یا ترجیحات است که در برگیرنده جنبه‌های مهمی در زندگی میشوند.
به عنوان مثال، پیروی از یک روال خاص در هر روز یکی از نشانه‌های این اختلال وسواسی است. مانند مسواک زدن دندان‌ها به ترتیب وسواسی، پوشیدن لباس‌ها با نظم خاص یا خوردن غذاهای متفاوت.
همچنین ممکن است هنگام انجام کارها، مجبور به رعایت قوانین وسواسی مانند نوشتن به شیوه‌ای کمال گرایانه، استفاده از کلمات خاص و تخصصی یا اجتناب از انتخاب یک سری اعداد یا رنگ‌های متفاوت شوند.
بهتر است بدانید این قوانین یا مناسک اغلب غیرمنطقی و دلبخواه هستند، اما برای فردی که از آنها پیروی میکند بسیار مهم و ضروری احساس می‌شود و خود را مجبور به انجام آنها میکند.
-
مشکل در تحمل عدم قطعیت
اختلال وسواس فکری عملی علائم زیادی دارد، یکی دیگر از این نشانه داشتن مشکل در تحمل عدم اطمینان و ابهام است. این بدان معنی است که این افراد نیاز شدیدی به اطمینان و وضوح در هر جنبه از زندگی خود دارند.
به عنوان مثال، مشکل داشتن در تصمیم گیری به دلیل این که می‌خواهند مطمئن شوند که حتما بهترین گزینه را انتخاب می‌کنند، و برای تصمیم گیری، به شدت مردد میشوند و انتخاب بین این یا آن برایشان سخت می‌شود.
همچنین موقعیت‌هایی که غیرقابل پیش بینی یا خارج از کنترل هستند برای این افراد بسیار آزار دهنده است و باعث ایجاد استرس و نا امنی در آنها می‌شود. مانند تغییر در برنامه‌ها، رویدادهای غیرمنتظره یا تجربیات جدید بسیار مشکل است.
این مشکل همراه با عدم اطمینان و ابهام می‌تواند به کلی در تصمیم گیری در موقعیت‌های زندگی مشکل ایجاد کند. زیرا افراد دارای اختلال OCD را وادار میکند که بیشتر از نیاز به دنبال اطلاعات، اطمینان یا تایید باشند که می‌تواند منجر به شک و سردرگمی بیشتر شود.
-
تمایلات کمال گرا و استانداردهای بالا
داشتن تمایلات کمال گرا و استانداردهای بالا از دیگر نشانه‌های اختلال وسواس فکری و عملی است. این بدان معناست که این افراد، میل شدیدی دارند که همه چیز را عالی و بدون نقص انجام دهند و از خود و دیگران انتظارات غیر واقعی یا بیش از حد دارند.
برای مثال، ممکن است در مورد کار، مدرسه یا سرگرمی‌هاشان، تمایلات کمال‌گرا و استانداردهای بالایی در نظر بگیرند. حتی زمان و تلاش زیادی برای جزئیات صرف می‌کنند، کار خود را به طور مکرر بررسی و بررسی می‌کنند، یا در صورت مشاهده هر گونه خطا یا نقص، کار خود را دوباره انجام می‌دهند.
همچنین ممکن است در مورد ظاهر، سلامت یا روابط خود، انتظارات بالایی داشته باشند. در این صورت باعث می‌شود به شدت از خود و دیگران انتقاد کنند، مدام در حال مقایسه خود با دیگران هستند یا نگران میشوند که دیگران در موردشان چه فکری می‌کنند.
این تمایلات کمال گرا و استانداردهای بالا باعث میشوند احساس نارضایتی و ناراحتی در زندگی پدیدار شود. همچنین این انتظارات زیاد، افراد دارای سواس فکری عملی را مجبور می‌کنند از انجام کارهایی که به نظرشان چالش برانگیز یا ترسناک هستند، یا ممکن است شکست بخورند، اجتناب کرده یا آنها را به تعویق بیندازند.
-
تجربه علائم روحی یا جسمی خاص
داشتن علائم روحی و جسمی ناراحت کننده یکی از مهم‌ترین علائم اختلال OCD است که موجب می‌شود این افراد، علائم ذهنی یا فیزیکی خاصی که اغلب به استرس و اضطراب ناشی از وسواس و اجبار مربوط می‌شود دچار شوند.
به عنوان مثال، OCD باعث می‌شود که یک سری علائم خاص ذهنی پدیدار شوند که به شدت می‌توانند روند سالم زندگی را مختل کرده و فرد را از انجام فعالیت‌هایش بازدارند. علائم ذهنی مانند:
- افسردگی.
- عزت نفس پایین.
- تحریک‌پذیری.
- خشم.
- احساس گناه.
- شرمنده.
- تنهایی.
- انزوا.
همچنین از طرف دیگر، وسواس عملی باعث می‌شود فرد، تجربیات جسمانی دردناکی را تجربه کند که درنهایت منجر به خستگی از انجام فعالیت و زندگی میشوند. علائم فیزیکی مانند:
- سردرد
- تنش عضلانی
- خستگی
- بیخوابی
- حالت تهوع
- تپش قلب
- تعریق
- لرزش
این علائم روحی و جسمی می‌تواند بر خلق و خو، انگیزه و رفاه این افراد دچار عارضه OCD تأثیر بگذارد. این تاثیرات همچنین می‌توانند عملکرد در زمینه‌های مختلف زندگی مانند کار، مدرسه، خانواده، دوستان و سرگرمی‌ها را مختل کنند.
سخن آخر
جنبه‌های مختلف زندگی به خودی خود آنچنان گسترده هستند که نمی‌توان به صورت کامل و بی نقص در آنها عمل کرد. به همین دلیل توجه بیش از حد به جزئیات، آن هم به دلیل وسواس، باعث می‌شود تا از تجربه دیگر بخش‌های زندگی خود ناکام بمانیم. به همین دلیل، اگر برخی از این علائم OCD را در خود یا شخصی که می‌شناسید تشخیص می‌دهید، بهتر است بخواهید از یک متخصص بهداشت روان واجد شرایط کمک بگیرید. آنها می‌توانند وضعیت را تشخیص دهند، شدت آن را ارزیابی کنند و مناسب‌ترین گزینه‌های درمانی را در اختیار شما قرار دهند. بهتر است برای تجربه زندگی آرام و انجام عمل با آزادی، به سلامت روان خود اهمیت دهید و نگران نباشید، زیرا این اختلالات با آن که زندگی را مختل می‌کنند، اما قابل حل شدن هستند.
